(TBKTSG Online) - Việt Nam đang chịu nhiều tổn thất do hạn hán ngày càng khốc liệt dưới tác động của hiện tượng El Nino, thống kê trong 6 tháng đầu năm 2012 cho thấy thiên tai đã làm thiệt hại trên 2.000 tỉ đồng.
Thời báo Kinh tế Sài Gòn Online trao đổi với ông BẢO THẠNH, Phó viện trưởng Viện Khoa học khí tượng thủy văn và môi trường để tìm hiểu thêm về diễn biến, tác động của El Nino đối với Việt Nam.
TBKTSG Online: Xin ông cho biết những diễn biến của El Nino thể hiện qua những hiện tượng nào trong thời gian gần đây?
- Ông Bảo Thạnh: El Nino là hiện tượng dị thường theo chiều hướng ấm lên của mặt nước biển ở xích đạo Thái Bình Dương. Chỉ tiêu để khẳng định El Nino là nhiệt độ trung bình của vùng xích đạo Thái Bình Dương cao hơn trung bình nhiều năm khoảng 0,5 độ C và hiện tượng đó kéo dài liên tục ít nhất 5-6 tháng.
Trong giai đoạn 2000-2010 ghi nhận 3 đợt El Nino (2002, 2006, 2009-2010). Dấu hiệu nhận thấy là thời tiết vào mùa đông ở Bắc bộ bắt đầu chậm hơn. Thứ hai, mùa bão trong những năm El Nino ít hơn hẳn, như năm 2006 số cơn bão ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam chỉ là 2-3, trong khi các năm là 5-6. Thứ ba, theo thống kê, lượng mưa ven biển Nam Trung bộ thấp hơn so với trung bình rất nhiều.
Cần lưu ý rằng El Nino có khả năng diễn ra vào tháng 8 hoặc tháng 9 năm nay. Hầu hết các mô hình động chỉ ra rằng El Nino bắt đầu vào thời gian tháng 7, tháng 9-2012. Mô hình dự báo và sự nóng lên đang diễn ra khắp Thái Bình Dương cho thấy El Nino ở mức từ yếu đến vừa phải trong mùa thu và mùa đông tại bắc bán cầu. Các điều kiện El Nino có khả năng tăng lên trong tháng 8 hoặc tháng 9.
Vậy El Nino sẽ tác động thế nào đến Việt Nam, đặc biệt là tác động đến nguồn nước sản xuất nông nghiệp, hồ thủy điện?
- Khi có El Nino, bão và áp thấp nhiệt đới xuất hiện ít hơn, và có tính chất tập trung một chút vào đầu mùa. Nhưng đặc biệt nguy hiểm là sẽ xuất hiện những cơn bão, áp thấp nhiệt đới hoạt động trái quy luật, đổ bộ vào những nơi ít đổ bộ, đường đi lắt léo.
Ví dụ, thông thường vào cuối năm, bão đi qua Philippines vào biển Đông thì do tác động của không khí lạnh ở phía bắc, bão có xu hướng dịch xuống phía nam. Nhưng khi có El Nino thì quy luật đó bị đảo lộn hoàn toàn. Ví dụ năm 1997, El Nino xuất hiện có cơn bão Linda đổ bộ vào Cà Mau. Tuy cường độ bão không mạnh, nhưng lại đổ bộ vào vị trí hàng trăm năm nay bão không vào nên gây thiệt hại rất lớn.
Trong những năm El Nino, phần lớn các trạm thủy điện có dòng chảy nhỏ hơn trung bình nhiều năm từ 10% trở lên, những năm El Nino mạnh có thể giảm tới 50 - 60%. Đối với dòng chảy mùa cạn, trong những năm El Nino, lượng dòng chảy 3 tháng liên tục nhỏ nhất ở hầu hết các trạm, đều nhỏ hơn trị số trung bình nhiều năm của thời kỳ tương ứng và đạt khoảng 80 - 90%.
Thông thường những năm El Nino cường độ gió mùa tây nam (mùa hè) yếu và đến muộn hơn bình thường. Gió tây nam lại liên quan mật thiết đến mùa mưa ở Nam bộ và Tây Nguyên. Việc gió mùa đến muộn và yếu đồng nghĩa mùa mưa ở hai khu vực trên đến muộn hơn, bình thường là giữa tháng 4, muộn hơn có thể là cuối tháng 4, đầu tháng 5, thậm chí đợt El Nino 1997-1998 phải đến tháng 6. Điều này rất nguy hiểm cho nông nghiệp, bởi trước đó là thời kỳ khô hạn, ít mưa.
Quan hệ giữa lưu lượng nước trung bình năm với sản lượng năm của các nhà máy thủy điện như Hòa Bình, Thác Bà, Trị An, Đa Nhim … là đồng biến, ảnh hưởng của El Nino có thể làm giảm sản lượng thủy điện. Những năm El Nino mùa mưa đến muộn, lượng mưa trung bình năm giảm dẫn đến lưu lượng nước trung bình năm giảm, lượng nước thiếu cả trong sản xuất nông nghiệp và trong các đập chứa thủy điện làm cho sản lượng thủy điện giảm.
Vậy Việt Nam sẽ ứng phó ra sao trước các tác động của El Nino?
- Do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, khí hậu có nhiều biến đổi bất thường, vụ gieo cấy lúa gặp nhiều khó khăn như hạn hán kéo dài, nhiệt độ tăng cao so với trung bình hàng năm. Ở một số nơi đã có diện tích lúa bị nhiễm rầy nâu, rầy lưng trắng, bệnh vàng lùn, lùn xoắn lá và bệnh lùn sọc đen, nếu không được khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất, sản lượng và an ninh lương thực quốc gia.
Để chủ động đối phó với El Nino thì Việt Nam tiếp tục điều tiết nước tại các hồ chứa thủy điện, bảo đảm nhu cầu nước phục vụ gieo cấy. Đối với vùng không đủ nước gieo cấy, cần hướng dẫn nông dân chuyển đổi cây trồng khác phù hợp, không để diện tích hoang hóa.
Quan trọng hơn là phải xây dựng phương án phòng chống hạn hán, có kế hoạch bổ sung các trạm bơm dã chiến để cấp nước, tổ chức kiểm tra đồng ruộng, lập lịch tưới luân phiên, quản lý chặt chẽ nguồn nước, chống rò rỉ thất thoát nước các hồ chứa.
Ông có thể nêu một số thiệt hại từ tác động của El Nino gần đây?
- Tại khu vực Đông Nam Á, hàng triệu người có thể không có nước do hạn hán gây ra bởi sự xuất hiện của El Nino. Trong khu vực sông Mekong, nơi có hơn 65 triệu người sinh sống, mực nước ở mức thấp nhất trong hơn 20 năm và trên biên giới giữa Thái Lan và Lào thì không thể dùng nước tưới tiêu cho ngành nông nghiệp và các lĩnh vực khác. Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, thiệt hại do El-Nino năm 1997-1998 gây ra cho Indonesia, Malaysia, Singapore đã lên tới 20 tỉ đô la Mỹ.
Còn tại Việt Nam, trong những năm qua El Nino gây thiệt hại gần chục ngàn tỉ đồng. Những tổn thất nặng nề trong nông nghiệp đang gia tăng do hạn hán dưới tác động của hiện tượng El Nino.
Theo thống kê của Cục Thủy lợi thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong vòng 46 năm qua (1960-2006), Việt Nam có tới 34 năm có hạn hán (chiếm 74% quỹ thời gian). Đặc biệt, trong những năm gần đây tình trạng này càng thêm khốc liệt hơn. Nguyên nhân chủ yếu là do sự biến động của thời tiết, khí hậu ngày càng phức tạp, nhu cầu nước tăng nhanh do dân số tăng và để phát triển kinh tế, mở rộng nguồn năng lượng.
Khi có El Nino, thời tiết có thể sẽ ấm hơn, tuy nhiên nó đặc biệt nguy hiểm là ngoài việc gây hạn hán liên tục và kéo dài, làm giảm đến 20-25% lượng mưa ở miền Trung – Tây Nguyên, gây ra hạn hán phổ biến và kéo dài, đã tước đoạt công sức lao động và bát cơm của người dân nơi đây.
Thống kê cho thấy thiên tai trong 6 tháng đầu năm 2012 làm 22 người chết, 61 người bị thương, gần 22.500 nhà sập, tốc mái và hư hỏng gần 40.000 héc ta lúa, 10.000 tấn thóc, 1.345 héc ta cây trồng và 28.000 héc ta cây công nghiệp bị ngã đổ và thiệt hại, 36 thuyền bị chìm … với tổng thiệt hại ước tính trên 2.000 tỉ đồng.
http://www.thesaigontimes.vn/Home/xahoi/doisong/81806/Thien-tai-dang-tuoc-doat-cong-suc-lao-dong-cua-nong-dan.html